Dar bogów

„Gdy skończył się okres Kritayuga, wśród ludzi zaczęły narastać gniew i zniechęcenie, a smutek mieszał się z radością. Bogowie, patrząc na to posłali swojego przedstawiciela, Indrę, przed oblicze Brahmy i poprosili go, aby stworzył dla ludzi coś dla rozrywki - coś widzialnego i coś słyszalnego – Piątą Wedę – dostępną dla wszystkich.
Brahma postanowił dać ludziom Wedę, w której odbijały się wszystkie przyszłe ludzkie zachowania, a która była miejscem spotkania wszystkich sztuk i nauk, a także drogowskazem do dobrobytu i spisem powinności ludzkich.

Brahma zadumał się i wspomniał swoje poprzednie Wedy, z Rygwedy wziął tekst, z Sama Wedy muzykę, z Yajur Wedy aktorstwo, z Atharwa Wedy uczucia i stworzył Wedę Piątą – Natya Wedę.”

(za M.L.Varadpande – History of Indian Theatre)

Teatr, zgodnie z przekonaniem Hindusów, jest darem bogów. To bogowie stworzyli widowisko teatralne. Jak czytamy w powyższym fragmencie zaczerpniętym ze starych pism hinduskich, to Brahma – bóg i stwórca wszystkiego stworzył teatr. Jak podają inne źródła, Brahma stworzył go najpierw dla bogów, ale ci go odrzucili, ponieważ dramat opowiadał także historie smutne, a mieszkańcy nieba nie przywykli do obcowania z troskami i cierpieniem. Wtedy Brahma wezwał ascetycznego mędrca, Bahratę, i jemu powierzył świętą sztukę teatru. Zgodnie z tradycyjnymi przekazami hinduskimi to pierwotne przedstawienie zostało następnie wzbogacone poprzez dary bogów Wisznu i Siwy, stanowiących wraz z Brahmą hinduską trójcę najważniejszych bóstw - Trimurti. Ale swoje elementy w sztukę teatralną wniosły także boskie kobiety: Parwati - małżonka Siwy oraz Saraswati – żona Brahmana; bogini sztuki i nauki, którym indyjski teatr zawdzięcza elementy taneczne, powab i delikatność.

Teatr indyjski, który pierwotnie był formą kultu świątynnego, przez setki lat narażony na wymarcie w czasach islamskiej krucjaty, a następnie na kulturową „globalizację” i powiewy współczesności, przetrwał w prawie niezmienionej formie, ponieważ był starannie pielęgnowany i otaczany wielką czcią, jako właśnie jeden z elementów tożsamości i religijności hinduskiej. A skoro tak, to nie powinna dziwić ogromna waga, jaką wyznawcy hinduizmu przykładali i dalej przywiązują do klasycznego spektaklu teatralnego. W Indiach teatr stawiany jest na równi z takimi formami religijnej działalności, jak modlitwa i składanie ofiar, studiowanie świętych ksiąg, czy wspomaganie jałmużną potrzebujących.

Sztuki tradycyjnego teatru indyjskiego opowiadają mityczne historie zaczerpnięte z kart świętej historii Indii. Zawierają one opowieści o heroicznych królach, niegodziwych demonach, a także o interwencjach istot boskich w świat ludzkich uczuć i namiętności. Odnajdujemy tam przypowieści o bogini rzeki życia Ganga, od której nazwę zaczerpnęła wielka rzeka, o drapieżnej i krwawej Kali, o bogach nocy, wichru, świtu i ich licznych wcieleniach.

Dla pracy artystycznej aktorów tradycyjnego teatru indyjskiego pierwiastek religijny ma znaczenie ogromne. Tylko bowiem artystyczne mistrzostwo, tylko pełne oddanie artystycznemu powołaniu może podobać się bogom i tylko wtedy spektakl teatralny zasłuży na to, by traktować go na równi z praktykami religijnymi. W przedstawieniach biorą udział wszyscy zgromadzeni. A ludzie, którzy podczas tych wydarzeń zakładają kostiumy z całą pewnością nie są tylko, i nie czują się tylko, aktorami. To do nich właśnie pasuje znakomicie określenie – kapłani w kostiumach, w których wstępują istoty boskie, aby przez nich przemawiać do ludzi.

Religijny i sakralny charakter hinduskiego teatru klasycznego przetrwał do naszych czasów. Nawet współczesne przedstawienia teatralne w szerokim zakresie wykorzystują elementy indyjskiej tradycji: staranną, przebogatą charakteryzację, której efekt wzmacnia operowanie gestem, tworząc swoisty, ale magiczny język, pogłębiony poprzez wystudiowane pozy aktorów. Spektaklom zawsze towarzyszy odpowiednie przygotowanie, wyciszenie oraz skupienie. Przedstawienia te mają w sobie zarówno pierwiastek religijny, jak również coś kuglarskiego, stanowiąc dla widzów niezapomniane, mistyczne przeżycie. Taki właśnie teatr odpowiada na ludzką potrzebę przeżywania doznań artystycznych i estetycznych, a jednocześnie realizuje potrzebę bycia bliżej świata bogów.